Fæðingarorlof hefjist á 36. viku meðgöngu:
FYRSTU FIMM tekur undir með félagi íslenskra fæðingarlækna.
Mikið álag er á konur á seinni hluta meðgöngu, jafnvel þær sem eru í eðlilegri meðgöngu án sjúkdóma eða fylgikvilla, en algengt er að þær leiti til lækna og mæðraverndar vegna algengra fylgikvilla meðgöngunnar til að fá veikindavottorð. Í núverandi lögum eru ákvæði um að konur geti hafið fæðingarorlof fyrir fæðingu en með skertum fæðingarorlofsrétti eftir fæðingu en það er reynsla fagfólks í mæðravernd að konur nýti ekki rétt sinn vegna skerðingarinnar. Þetta veldur umtalsverðu álagi á lækna og ljósmæður.
Í Noregi og Danmörku eru ákvæði í lögum að konur hefji fæðingarorlof á 36 viku meðgöngu án skerðingar eftir fæðingu. Við teljum að íslenskar konur eigi, ekki síður en kynsystur þeirra á norðurlöndum, að hafa þennan rétt. Þess má geta að ákveðin sveitarfélög hér á landi (sbr. Hveragerði) hafa nú þegar hafið þessa vegferð og því er þetta ekki óþekkt hér á landi.
Ójafnvægi milli vinnu og fjölskyldulífs
Atvinnulífið vill ráða til sín ungt og hæfileikaríkt fólk en fyrstu starfsárin á vinnumarkaði eru oft talin gjöfulust. Ungt fólk er oft á tíðum bæði að stíga sín fyrstu skref á vinnumarkaði og á sama tíma að stofna fjölskyldu en þessu fylgir óhjákvæmilega mikið álag og streita. Niðurstöður rannsókna, sem birtust í Journal of Occupational Health Psychology, styðja þetta en fólk með ung börn eru jafnan óánægðari í vinnunni vegna mikils álags. Í ýmsum mikilvægum atvinnugreinum á Íslandi er ungt fólk á vinnumarkaði takmörkuð auðlind og því mikilvægt að styrkja unga foreldra svo þeir upplifi aukið jafnvægi á milli vinnu og fjölskyldulífs.
Vinnuveitendur gætu aukið vellíðan og tryggð starfsmanna sinna með því að bæta þeim upp launamissi í fæðingarorlofi að hluta eða öllu leyti sem hluta af uppsöfnunum fríðindum t.d. í þremur stigum eftir 2, 4 og 6 ár í farsælu starfi.
Álag á parasambönd foreldra með ung börn:
Rannsóknir, m.a. Johns Gottmans, sýna að fæðing barns reynir umtalsvert á parasambönd, sérstaklega fyrstu þrjú árin. Allt að 70% foreldra upplifa minni ánægju í parsambandinu á þessum tíma og ágreiningur allt að áttfaldast en sterkar vísbendingar eru um að hér á landi ríki ákveðin þöggun um þá streitu sem barneignir hafa á parasambönd. Fyrstu fimm leggja til að verðandi foreldrum bjóðist jafnréttisfræðsla (á sömu forsendum og önnur starfstengd fræðsla) til að draga úr óánægju og ágreiningi foreldra, börnum þeirra til hagsbóta. Einnig getur markviss stuðningur og fræðsla fyrir unga foreldra sbr. SES Samvinna eftir skilnað – barnanna vegna, komið í veg fyrir langtíma áhrif skilnaðarátaka á börn en sýnt hefur verið fram á að verkefnið dragi verulega úr geðrænum erfiðleikum og veikindum þátttakenda (COWI, 2020).
Bæta þarf stöðu barnafjölskyldna á Íslandi og fyrirbyggja skaða sem þessi hópur verður fyrir vegna álags og streitu. Ákall Fyrstu fimm er liður í að vinna að framförum á þessu sviði hér á landi.